BIOS(Basic Input/Output System) — asosiy kiritish-chiqarish tizimi bo‘lib, motherboard(материнская плата)’da alohida chip sifatida ishlaydi. Bu chipning vazifasi kompyuter va operatsion tizimni bir-biriga bog‘lashdan iborat. Har safar kompyuter yoqilganda dastlab bios ishlaydi, kompyuter uskunalari parametrlarini tekshiradi va operatsion tizim yuklanuvchi fayliga(dasturiga) o‘z ishini beradi(NTLDR, bootmgr).

Kompyuter yongandagi har xil yozuvlar va tovushning chiqishi, ROM(Read Only Memory) xotirada yozilgan biosning ishi.

BIOS quyidagi vazifalarni bajaradi:

— kompyuterni faollashtirish, barcha elementlarini boshlang‘ich holatga keltirish;

— kompyuter qurilmalarini dastlabki tekshiruvini amalga oshiradi(POST-test);

— kompyuter qurilma qismini dastlabki sozlash ishlarini amalga oshiradi;

— tizim resurslarini taqsimlaydi;

— PCI qurilmalarini ro‘yxatdan o‘tkazish va sozlash;

— operatsion tizimni dastlabki yuklanishini amalga oshiradi(bootmgr);

— qurilmalarni bir-biri bilan moslashuvini tekshiradi;

— elektr ta’minotini boshqarish, kompyuterni o‘chirish, uxlash holatiga o‘tkazish.

BIOS’ni to‘g‘ri sozlash, kompyuter ishlashiga ta’sir ko‘rsatadi, shuning uchun dastlab shu dasturchani yaxshi o‘rganib olish lozim. Har xil turdagi motherboar’lar har xil BIOS turlarini ishlatishadi, shuning uchun bitta yagona qo‘llanma qilishning iloji yo‘q, lekin asosi baribir bir xil. Protsessorlarning turi rivojlangan sari, BIOS sozlashlari ham qiyinlashib bormoqda. Bu esa, qo‘shimcha qiyinchiliklar tug‘dirmoqda.

BIOS dasturini asosan quyidagi firmalar ishlab chiqishadi:

— American Megatrends (AMI);

— Award Software;

— Phoenix Technologies.

BIOSturiga qarab, uning ko‘rinishi ham o‘zgarib boradi, uning turidan tashqari bir necha versiyalari ham mavjud, bu versiyalar ham yangilanib borishi lozim.

Maqolalarda Award Software tomonidan ishlab chiqilgan BIOS dasturlarini misol qilib olaman, chunki eng ommalashgan turi shu. Sal tushunarli bo‘lishi uchun BIOS’ning ba’zi versiyalarini rasmda ko‘rsatib o‘taman.

Award BIOS versii 4.51 PG 

AWARD BIOS versii 6,0 

AWARD + PHOENIX. birgalikda ishlashgan, zamonaviy platalarda shunaqa.

BIOS’ versiyasi va ishlab chiqgan firmasini Windows operatsion tizim orqali quyidagicha ko‘rish mumkin:

Bundan tashqari, Everest, Sandra, siw kabi utilitalar orqali ham kompyuteringizga o‘rnatilgan BIOS haqida ma’lumot olishingiz mumkin bo‘ladi.

Bu maqola BIOS haqida umumiy malumot berdi, keyingi maqolalarda batafsil ko‘rib chiqamiz.

•  Biosni sozlash
•  Biosni sozlash 2
• Bios ishlashi
• Biosni tez sozlash